به سوی فردا

بورس یا بازارسرمایه 

بعد از آزاد سازی تدریجی سهام عدالت از سوی دولت در بازار بورس اتفاق خاصی بوقوع پیوست . این رویداد جدید از این حیث که دارندگان سهام عدالت ( بخش قابل توجه و کثیری از مردم کشور) فرصت برای حضور در بورس یافته و بگونه‌ای شایسته و بسیار فراتر از پیش بینی های بعمل آمده از آن استقبال نمودند.   طوری که بنابه اعلام سازمان بورس اوراق بهادار تعداد افرادی که کد معاملاتی دریافت کرده اند به بیش از 15میلیون نفر رسید که با لحاظ نمودن 4نفر به ازای هر خانوار،میتوان گفت که در حال حاضر زندگی 60 میلیون نفر ایرانی با شدتی کم یا زیاد به تحولات بازار بورس گره خورده است، در نگاه اول، چنین استقبالی را میتوان مثبت ارزیابی کرد. ولی این رویداد اقتصادی از این جنبه که ازسوی متولیان امر یعنی وزارت امور اقتصادی ودارایی،سازمان بورس و اوراق بهادار ،و همچنین فرا بورس، پول های تازه وارد شده به بازار سرمایه که در سه ماهه سال جاری به نقل از مسئولین بورس 400هزار میلیارد ریال می باشد چنانچه به جای هدایت این میزان نقدینگی به سمت کارهای مولد اقتصادی که نتیجه آن در رشد اقتصادی و ایجاد فرصت های شغلی جدید نمایان میگردد به سمت دلالی و سوداگری سوق پیدا کند، نگران کننده می باشد. اینکه بورس یا بازار سرمایه در اقتصاد کشور میتواند در مقایسه با سایر ابزارهای پولی یا مالی از جمله بانک و بازارهای سنتی در کمک به سرمایه گذاران در امر ایجاد واحد اقتصادی جدید و یا توسعه خط تولید جدید یک بنگاه اقتصادی، موثر وتاثیر گذار باشد موضوعی است که همه اقتصاددانان در آن اتفاق نظر دارند. در صورتی که این بازار به خوبی از سوی متولیان امر یعنی حاکمیت برای از بین بردن سوداگری، دلالی و رانت اطلاعاتی و،،،مدیریت و نظارت نگردد و افراد تازه کار بدون علم و اطلاعات کافی و یا راهنما، وارد بازار سرمایه شوند به احتمال قوی در صورت بوجود آمد کوچکترین تلاطم اقتصادی در کشور و شکستن حباب قیمت های کاذب برخی سهام ها که به دلایل دلال بازی و سوداگری در بورس افزایش غیر منطقی یافته است، بورس تبدیل به قتلگاه سهامداران جدید خواهد شد که در این صورت مدیریت این فضا از جنبه های مختلف اجتماعی بسیار مشکل خواهد بود. لذا می طلبد فضای بورس هم از سوی مسئولان امر جهت از بین بردن رانت اطلاعاتی و دلال بازی به صورت اصولی مدیریت گردد تا سهامداران با احساس امنیت کافی و در عرصه ای کاملا شفاف، در آن فعالیت کنند و از طرفی افراد فعال در بازار سرمایه بویژه افراد تازه وارد با اطلاعات و علم کافی وارد بورس شوند. در این صورت است که به رونق اقتصادی در بستر بورسی ایمن و رونق بورس دربستر اقتصادی شفاف در آینده میتوان امیدوار بود.

بورس چیه؟ 

دریکی از قسمت های سریال طنز نقطه چین، مهران مدیری از بامشاد( که رضا شفیعی جم نقش آن را بازی می کرد) می پرسد " بورس چیه؟"بامشاد پاسخ میدهد بازاری است که درآن خرید می کنند. مدیری دوباره از بامشاد می پرسد بازار بورس کجاست که خرید می کنند؟ بامشاد پاسخ میدهد: بورس بازاری است که داخل اش پراز مغازه کفش فروشی،طلا فروشی و غیره است. مدیری میپرسد: بامشاد، تو بورس چی می خرند؟ بامشاد در جواب مدیری میگوید: بورس می خرند. مدیری برای چندمین بار سؤال می کند " بورس چیه؟" بامشاد در پاسخ عنوان می کند که همه می دوند، بورس همون شانه و بورسه سره که تو بورس، می فروشند.،،،،،

 شاید این سریال طنز باعث شد که ما بخندیم و با تماشای یک نمایش طنز سطحی در باره موضوعی عمیق ، ساعتی را سرخوشانه با آن سپری کنیم. ولی وقتی به عمق موضوع و سوژه مینگریم، می بینیم که اکثریت افراد جامعه از بورس و بازار سرمایه که یکی از ارکان و شاخص های مهم اقتصادی هر کشوری محسوب میشود اطلاعاتی ندارند و این عدم آگاهی بسیار گسترده و عام می باشد، چه،باستثناء متولیان و کارگزاران بورس، سهامداران عمده، و اقتصاد دانان، خواص جامعه نیز اطلاعات بورسی شان در حد پائینی قرار دارد.

حال که قرار شده ظرف چند ماه آینده سهام عدالت، آزاد سازی شود و مدیریت آن در اختیار خود مردم قرار بگیرد. موضوع بورس و به عبارت دیگر بازار سرمایه و خرید و فروش سهام، لق لقه زبان قریب به اتفاق افراد جامعه شده است. طوری که همه جا اعم از بازار،ادارات، داخل خانه ها و سایر اماکن عمومی از فروش سهام و پولدار شدن در کوتاه ترین زمان ممکن، سخن می گویند و منتظرند به محض رسیدن زمان موعود، سهم خود را بفروشند و به خیال خودشان پول باد آورده ای به دست آورند.

در این یادداشت نمی گنجد که در مورد بورس، انواع بازار سرمایه، نحوه خرید و فروش و سایرشاخص های مهم بورس به صورت تخصصی وارد شویم. ولی به این نکته مهم اشاره می گردد که اگر بورس و بازارسرمایه از شفافیت کامل برخوردار باشد و افراد جامعه با آگاهی و دانش کافی وارد عرصه بورس شوند و بجای فروش سهام عدالت خویش ، با سرمایه ولو اندک خود، سهام شرکت ها را بخرند. قطعا این امر برتوسعه و رشد اقتصادی کشور تاثیرگذار خواهد بود. با توجه به اینکه در شرایط کنونی بار روانی جامعه در خصوص آزاد سازی سهام عدالت و فروش آن به نوعی ملتهب شده است در این ارتباط به چند نکته مهم در زیر اشاره می گردد:

-)هرچند که اکثر کارشناسان، اقتصاددانان و مقامات بلند پایه به کرات به مردم توصیه می کنند که از فروش شتاب زده سهام خود به پرهیزند. ولی واقعیت این است با توجه به اینکه اکثریت افراد جامعه در شرایط حاد معیشتی به سر می برند به محض رسیدن زمان مورد نظر، با توجه به ارزش گذاری های اعلامی از سوی رسانه ها که میانگین هر سهم را ما بین 12 تا 16 میلیون تومان اعلام کرده اند، نسبت به عرضه و فروش آن اقدام خواهند کرد. چنین اقدامی موجب افزایش نقدینگی در جامعه شده و آثار تورمی به دنبال خود خواهد داشت. اگر این امر به وقوع بپیوندد به نوعی از اهداف طرح سهام عدالت که همانا توزیع عادلانه ثروت بین آحاد جامعه می باشد، فاصله خواهیم گرفت.

-) یک اصل مهم در بورس وجود دارد و آن این است که می بایست سرمایه ویا به قول معروف پول اضافی توسط افراد در بورس سرمایه گذاری گردد تا از سود حاصله آن استفاده کنند. در این حالت در صورت ضرر و زیان کل سرمایه و دارایی فرد، به خطر نمی افتد. نه اینکه فرد با هدف کسب سود کلان وسوسه گردد و کل دارایی منقول و غیرمنقول خود را وارد بورس کند ( در واقع قمار کند),که در صورت زیان، کل آنها به خطر می افتد و این یعنی ورشکستگی فرد.

-) اگر چه روش غیر مستقیم نیز برای آزاد سازی سهام عدالت پیش بینی شده که مردم از طریق صندوق های سرمایه گذاری استانی مبادرت به سرمایه گذاری در بورس کنند. ولی با توجه به اینکه هنوز در بورس ایران شفافیت لازم و کافی وجود ندارد و رانت اطلاعاتی غیر حرفه ای بیداد می کند. این امر باعث خواهد شد آنهایی که دانش بورسی ندارند سود آنچنانی نکنند و سرمایه اولیه شان افزایش چندانی نداشته باشد و سود به جیب دلالان و سود جویان واریز گردد.

-)چنانکه اکثریت دارندگان سهام عدالت،در بازه زمانی کوتاه نسبت به عرضه سهام اقدام نمایند،بلافاصله قیمت سهام بشدت افت خواهد نمود. که این وضعیت با توجه به شرایط اقتصادی کشور از جمله کاهش قیمت نفت، شیوع ویروس کرونا که ادامه دار نیز می باشد و همچنین تورم بالا و رشد نقدینگی منفی، سم مهلکی برای بازار سرمایه محسوب می گردد.

 با توجه به موارد عنوان شده ، ضرورت دارد متولیان و مسئولان ذیربط در راستای شفاف سازی فعالیت ها در بورس بر اساس قوانین و استاندارد ها، ارائه آموزش های ساده و روان به افراد جامعه و از همه مهمتر جلوگیری از فروش یکجای سهام توسط افراد جامعه، تمهیدات لازم را اتخاذ کنند و زمینه را چنان مهیا نمایند که اکثر مردم بتوانند با اعتماد جذب بازار سرمایه شده و با فعالیت سالم و آگاهانه، سودی بدست آورند. چه، در این صورت هم فعالیت های اقتصادی رشد پیدا می کند و هم درآمد و معیشت افراد جامعه بهبود می یابد.